Rynek Energii Elektrycznej
CechyTrzy istotne z punktu widzenia zachowania uczestników rynku cechy rynku energii elektrycznej to:
  • Zrównoważenie w każdym momencie popytu na energię elektryczną z podażą, przy jednoczesnym braku praktycznej możliwości magazynowania energii elektrycznej, z czego wynikają pozycja i zadania Operatora Systemu Przesyłowego, Operatorów Systemów Dystrybucyjnych, pozycja Rynku Bilansującego, giełdy energii (www.polpx.pl) czy elektronicznych platform obrotu energią (np. www.poee.pl).
  • Zmienność w czasie zapotrzebowania na energię i jej zależność od szeregu czynników, takich jak np. specyfika branży i technologii, warunki pogodowe, pory roku, popyt na produkty i usługi itd., co przekłada się m.in. na konieczność prognozowania i grafikowania zużycia energii.
  • Brak możliwości określenia źródła wytworzenia, z którego pochodzi energia zużywana przez jej konkretnego odbiorcę, czyli np. firma produkcyjna z Wrocławia może zużywać energię wytworzoną w elektrowni zlokalizowanej na Górnym Śląsku.

UczestnicyNa rynku energii elektrycznej działa kilka grup uczestników:
    Wytwórcy energii elektrycznej:
    • elektrownie systemowe,
    • elektrociepłownie lokalne,
    • elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe,
    • elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne, opalane biomasą, biogazem itp.
    Operator sieci przesyłowej (OSP) 220kV, 400kV i 750kV: PSE-Operator,
    Operatorzy sieci dystrybucyjnych (OSD) 110kV i niższych napięć: dawne spółki dystrybucyjne (lokalne zakłady energetyczne),
    Lokalne spółki obrotu wydzielone ze struktur dawnych spółek dystrybucyjnych,
    Niezależne spółki obrotu, np. CEZ Trade Polska.

    FormyPodstawowe formy działalności uczestników rynku to:
    • Rynek kontraktowy, funkcjonujący w oparciu o umowy bilateralne,
    • Rynek giełdowy obejmujący rynek dnia następnego (transakcje SPOT) i rynek praw majątkowych (certyfikaty "zielone", "czerwone" i "żółte"),
    • Platformy handlu elektronicznego energią (np. poee) funkcjonujące w oparciu o transakcje SPOT i transakcje terminowe,
    • Wymiana międzynarodowa funkcjonująca w oparciu o aukcje roczne, miesięczne, tygodniowe i dobowe, której operatorami są Operatorzy Systemów Przesyłowych krajów, z którymi Polska ma połączenia transgraniczne,
    • Rynek bilansujący, funkcjonujący jako rynek dobowo-godzinowy, którego zadaniem jest zamykanie bilansu energii elektrycznej w systemie, a którego operatorem jest OSP.

    Regulatorzy rynkuUrząd Regulacji EnergetykiFunkcję kontroli i nadzoru nad polskim rynkiem energii pełni Urząd Regulacji Energetyki (URE), którego główne działania polegają na równoważeniu interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii poprzez:
    • Koncesjonowanie uczestników rynku energii,
    • Zatwierdzanie i kontrolowanie stosowania taryf za energię elektryczną, gaz ziemny i ich przesył/dystrybucję,
    • Zatwierdzanie IRiESP OSP oraz IRiESD poszczególnych OSD,
    • Kontrolowanie wykonania obowiązków wynikających z właściwych przepisów,
    • Wykorzystywanie środków prawnych w celu zapewnienia odpowiedniej jakości obsługi,
    • Stosowanie instrumentów prawnych dla promowania konkurencji na rynku energii elektrycznej i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym.

    Operator Systemu PrzesyłowegoPewnego rodzaju regulatorem, głównie od strony technicznej jest firma PSE-Operator S.A.,pełniąca funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), której zakres zadań obejmuje:
    • Dbanie o bezpieczeństwo dostaw energii, poprzez zapewnienie odpowiednich zdolności przesyłowych i nadzór nad bezpieczeństwem funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE),
    • Efektywne i niezawodne prowadzenie ruchu i zarządzanie przepływami w sieci przesyłowej 220 kV i 400 kV, i we współpracy z Operatorami Systemów Dystrybucyjnych w koordynowanej sieci 110 kV, oraz we współpracy z operatorami sieci innych krajów,
    • Zapewnienie zdolności KSE do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej, w obrocie krajowym i transgranicznym, poprzez remonty, modernizacje i rozbudowę sieci przesyłowej,
    • Dysponowanie jednostkami wytwórczymi przyłączonymi do sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kV, zarządzanie połączeniami z systemami elektroenergetycznymi innych krajów, przy uwzględnieniu technicznych i handlowych (umownych) ograniczeń w systemie elektroenergetycznym,
    • Zakup usług systemowych, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych i świadczenie usług systemowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania KSE,
    • Bilansowanie systemu elektroenergetycznego, na poziomie przesyłowym i koordynowanej sieci 110 kV, włącznie z rozliczaniem niezbilansowanych użytkowników sieci,
    • Zakup energii elektrycznej na pokrywanie strat sieciowych w sieci przesyłowej, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych. Więcej informacji o Operatorze Systemu Przesyłowego na stronie: www.pse-operator.pl.

    Akty prawnePrawne ramy funkcjonowania polskiego rynku energii elektrycznej są wyznaczone następującymipodstawowymi przepisami:
    • Ustawą "Prawo energetyczne" z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997 nr 54 poz. 348), z późniejszymi zmianami (tekst jednolity: Dz.U. 2006 nr 89 poz. 625),
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 stycznia 2003 r. w sprawie harmonogramu uzyskiwania przez odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych (Dz.U. 2003 nr 17 poz. 158) z uwzględnieniem prawa Unii Europejskiej,
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 02 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. 2007 nr 128 poz. 895),
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 04 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz.U. 2007 nr 93 poz. 623),
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 26 września 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji, uiszczenia opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji (Dz.U. 2007 nr 185 poz. 1314),
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 19 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach (Dz.U. 2005 nr 261 poz. 2187) z późniejszymi zmianami,
    • Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych, ruchu i eksploatacji tych sieci (Dz.U. 2005 nr 2 poz. 6).

      Pozostałe dokumenty, mające istotne znaczenie z punktu widzenia funkcjonowania polskiego rynku energii elektrycznej:
      • Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP) Operatora Systemu Przesyłowego, w szczególności w zakresie Bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi czyli Regulaminu Rynku Bilansującego (więcej na stronie: www.pse-operatro.pl),
      • Instrukcje Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnych (IRiESD) poszczególnych Operatorów Systemów Dystrybucyjnych (więcej na stronach poszczególnych OSD),
      • Stanowiska i komunikaty Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki,
      • Taryfy dla dystrybucji energii elektrycznej, ogłaszane przez poszczególnych Operatorów Syatemów Dystrybucyjnych i zatwierdzane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (więcej na stronach poszczególnych OSD),
      • Taryfy dla energii elektrycznej, ogłaszane przez lokalne spółki obrotu wydzielone ze struktur dawnych spółek dystrybucyjnych i zatwierdzane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki jedynie w zakresie gospodarstw domowych (więcej na stronach poszczególnych spółek).